Mi'kmaq Basic Words Penobscot Edit

 

English Penobscot Sounds Like  Audio
1. Don't Yell mozα gαgαləwehkaj moo-zuh gugul’weh kaj
 2. Eat It  miji  mee-jee
 3. Sit  abi  a-bee  
 4. Stand Up zehke   zeh keh  
 5.Yes   αhα   urh-huh  
 6. No  ahtαmα  ah-tuh-muh  
 7. Run  gwagwəmahla  gwugw’m mah la  
 8. Don’t Run  mozahk gwagwəmahlahkaj  moo-zahk gwug’wumah lah kaj  
9. Enough  gáskwayitte  gus-skwhy-yee-teh  
10. Maybe  chibadok  chee ba dook  
11. Maybe So  chibadokte  chee ba dookteh  
12.  Me  nəya  n’ya  
13. You  gəya  g’ya
14. You guys  giləwα  gil’wuh  
15. Who?  awen  awhen  
16. Which?  dαn iyo / owa   dun eeyo / oowa (INAN/AN)  
17. What?  gegw  gegw  
18. When?     chige  chee geh  
19. Where?  dαmα  duh-muh  
20. Why Not?  gegw mehsi  gegw meh see  
21. Don’t Hit Anyone  mozahk awen dagamahkaj  moo-zahk awhen duguh mah kaj  
22. Don’t Hit Anything  mozahk gegw alahkehkaj  moo-zahk gegw alah keh kaj  
23. Don’t Kick Anyone  mozahk awen dakskawahkaj  moo-zahk awhen duks skawah kaj  
24. Don’t Throw Anything  mozahk alahke gegw  moo-zahk alah keh gegw  
25. I’m Sorry  nənódelədamən  n’noO del da min  
26. I’m Very Sorry  gamαj nənódelədamən  ga-muj n’noO del da min  
27. Finally  mαlamte  mulum-teh  
28. Wait  skawihαzi  ska-wee-ya-zee  
29. Bring It To Me  bejiptawi  bejip-ta-wee  
30. I’m Sad  nəgiwajihla  n’gee wa jeeh la  
31. I’m Angry  nəmóskwelədam  n’moOs-skwel-dum  
32. I Know Him/Her  nəwéweləmα  n’wewel-muh  
33. I’m Strong  nəməlíksani  nm’lick sa nee  
34. I’m Playing nədaláhəya   n’dalah-ya  
35. Help Me  wijohkemi  wee jooh keh mee  
36. I’m Going Slow  nəménənihla  nmen’neeh-la  
37. I’m Going Fast  nəgə̀zihla  ng’zeeh-la  
38. Where are you going?  dαmα gədəlihla?  uh-muh gd’leeh la  
39. When are you going?  chigej gəmαjehla?  chee-gej gmuh jeh la  
40. I’m going home.  nəgadí-mαji nígəwαmək  ngudee-mujee nig’wumok  
41. Are you going home?  kkadí-mαji gígəwαmək  kudee-mujee gig’wumok?  
42. Come back here  wézawesse  weza wess seh  
43. Don’t go there  mozahk ni alihlahkaj  moo-zahk nee ah-leeh lah kaj  
44. Go outside  nodesse  noo-dess-seh  
45. Go out and play  nodesse nαgα gənάdahəyαn  noo-dess-she nuhguh g’nuda-h’yun  
46. Now  nihkwαb  neeh-qwub  
47. My Male Friend  nidαbe  nee-duh-beh  
48. My Female Friend  nidαbeskwe  nee-duh-bessqweh  
49. Your Male Friend  gidαbe  gee-duh-beh  
50. Your Female Friend  gidαbeskwe  gee-duh-bessqweh  

 

    PRAYER: (said with daycare kids)

1. Kchi-niweskʷ (great spirit)

Wəliwəni nəbi (thank you water), wəliwəni wskitkamikʷ (thank you earth),

wəliwəni wəjawsən (thank you wind), wəliwəni skʷəde (thank you fire)

Məzitte nədalαgomak (all my relations)

 

 

IMPORTANCE:

“our language is not a thing, it’s not a life form, it doesn’t breath and therefore it cannot die. It is instead a verbal expression of our intergenerationally established thought patterns that represent for us today a viable epistemological knowledge system. But languages can be ceased to be spoken and when that happens it’s a reflection of community change. Revitalizing language therefore is also about community change.” –Daryl Baldwin

 

USEFUL TERMS:

  “I don’t understand you”  “Say it again”  “speak slowly/ lower voice”
(pnbscot)

 2. ahtα gəwewtolo

4. mina idamən

6. menənədonke

(psmqdy)

3. made knustolo

5. apch idamon

  7. menagadawest

 

 

 

 

TENSES:

GIZI (past) DALI (present) GADI (future)

8. nəgizi-zəgi —  I peed

9. nədali-zəgi — I am peeing

 10.  nəgadi-zəgi — I’m going to pee

11. nəgizi-bigədi — I farted

12. nədali-bigədi — I am farting

13. nəgadi-bigədi — I’m going to fart

14. nəgizəjagohke — I pooped

 15. nədalijagohke — I am pooping

16. nəgadawəjagohke — I’m going to poop

17. gizəlαn — it rained

18. dalαn — it’s raining

19. gadawəlαn — it’s going to rain

20. gizi-psαn — it snowed

21. dali-psαn — it’s snowing

22. gadi-psαn — it’s going to snow

23. gizəlαmsən — it was windy

24. dalαmsən — it’s windy

25. gadawəlαmsən — it’s going to be windy

26. nəgizihpi I ate

27. nədalihpi  I am eating

28. nəgadi-nαjihpi I’m going (somewhere) to eat

29. nəgizəssəmi I already drank

30. nədaləssəmi  I am drinking

31. nəgadawəssəmi I am thirsty